Bu yıl 3.’sü düzenlenen Uluslararası BAU İlaç Tasarım Kongresi (BAU-Drug Design Congress 2015), BAU Beşiktaş Kampüsü’nde gerçekleştirildi. Açılışını BAU Rektörü Prof. Dr. Şenay Yalçın’ın yaptığı ve üç gün süren kongreye katılan bilim insanları, yeni nesil ilaçların bilgisayar destekli çalışmalarla araştırılıp geliştirildiğini, yakın bir gelecekte daha fazla ilacın daha kısa sürede üstelik daha ucuz maliyetle piyasada olabileceğini bildirdiler.
Günümüzde ilaç araştırma - geliştirme çalışmalarının geldiği nokta ve özgün ilaç tasarımının her yönüyle tartışıldığı BAU 3. Uluslararası İlaç Tasarım Kongresi’nin basın toplantısında da önemli hastalıkların tedavisinde alınan yollar açıklandı.
Basın toplantısında konuşan Kongre Başkanı, Bahçeşehir Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Serdar Durdağı, ilaç keşiflerini daha kısa sürede gerçekleştirmek için yapılan multifonksiyonel ilaç çalışmaları ve sanal taramaların yeni tedavilere ulaşmayı kolaylaştıracağını ifade etti.
Bir haftada 7 milyon molekül taranabiliyor
İlaç araştırmalarını ve keşiflerini hızlandıran bilgisayar destekli ilaç çalışmaları ve sanal taramalar sayesinde, geleneksel yöntemlerle yıllarca süren çalışmaların günümüzde birkaç haftaya indiğini anlatan Doç. Dr. Durdağı, “Normalde millyonlarca molekülün test edilebilmesi için bir insan ömrü yetmezsen artık bir haftada 7 milyon molekül taranabilir hale geldi” dedi.
Yeni bir ilacın keşfi için 5-10 bin molekülün incelendiğini, bu sürenin 3-6 yıl sürdüğünü ve yaklaşık 330 milyon dolara mal olduğunu hatırlatan Doç. Dr. Durdağı, şunları söyledi:
“Bilindiği gibi ilaç endüstrisi yeni bir ilaç üzerinde çalışırken önce milyonlarca bileşiği tarıyor. Bu süreç hem çok uzun sürüyor hem de her zaman işe yarar bir molekül bulanamayabiliyor. Tüm bu nedenlerle özellikle son yıllarda, bilgisayar teknolojilerindeki ilerlemelere paralel olarak yeni ilaç keşfi ve yan etki mekanizmalarının kontrolünün sanal ortamda yapılması gündeme geldi. Bilgisayar üzerinden yapılan ilaç tasarımı çalışmaları ilaç Ar-Ge’sindeki bu zorlu süreçleri 2-3 haftaya düşürüyor. Aynı zamanda maliyeti önemli oranda azaltıyor. Söz konusu teknolojiler sayesinde yakın bir gelecekte daha fazla ilaç, daha kısa sürede ve daha ucuz maliyetle geliştirilebilecek.”
Yan etkiler ilaç piyasaya çıkmadan saptanabiliyor
Günümüzde piyasada bulunan pekçok yeni nesil hipertansiyon, kalp, grip ve göz ilacının keşfinde bilgisayar destekli ilaç tasarımında faydalanıldığını anlatan Doç. Dr. Durdağı,sanal taramaların aynı zamanda araştırılan ilaçların yan etkilerinin incelenmesinde de kullanıldığını belirtti. Doç. Dr. Durdağı, “Milyonlarca dolara mal olan mevcut ilaçların piyasadan çekilmesindeki en önemli sebeplerden biri, kalp damar sağlığı üzerindeki olumsuz etkileridir. Bilgisayar destekli ilaçtasarım çalışmaları ile yapılan sanal taramalarda aday ilaçların molekülleri, henüz ilaç haline gelmeden kardiyovasküler yanetkileraçısından da incelenerek kalp üzerinde olumsuz etki yapmayan ya da riski az olan bileşikler seçilebiliyor” diye konuştu.
Nadir görülen yetim hastalıklara umut olacak!
ABD’de kanser üzerine araştırmalarını sürdüren Georgetown Üniversitesi Tıp Fakültesi Onkoloji Departmanı’ndan Prof. Dr. Aykut Üren ise kemik tümörleri ve klinik çalışmalarını sürdürdüğü ilaç araştırmaları hakkında bilgi verdi. “Yetim hastalıklar” olarak adlandırılan nadir görülen kanser türlerine yönelik yürüttükleri ilaç geliştirme çalışmalarını anlatan Prof. Üren,çalısma arkadaşlarıyla birlikte geliştirdikleri ilaçlardan birinin önümüzdeki 6 ay içinde hastalar üzerinde denenmeye başlanacağını vurgulayarak, şöyle konuştu:
“Bazı kanser türlerinde bulunan ve onları normal hücrelerden ayıran özelliklerini hedefleyen bu yeni nesil ilaç, öncelikle çocuklarda görülen bir tür kemik ve yumuşak doku tümöründe (Ewing Sarkomu) denenecek. Genellikle 10–25 yaş aralığında sık görülen bu kanser türünde sonuçların başarılı olması durumunda aynı ilacın prostat kanserinde de kullanılması ve aynı yaklaşımın da diğer kanser türlerinde uygulanması mümkün olacak.”
Alzheimer’ı durduran ilaç
Medipol Üniversitesi Tıbbi Farmakoloji ABD Başkanı Yrd.Doç. Dr. Mustafa Güzel de halen tedavisi olmayan, herhangi bir ilaç geliştirilememiş kanser, Alzheimer, MS ve ALS gibi önemli hastalıklar üzerinde çalıştıklarını belirterek, bu hastalıklara karşı ilaç keşiflerinde gelinen nokta ve sürdürdüğü çalışmalarla ilgili önemli açıklamalar yaptı. Birçok kanser ilacının patentine imza atmış olan Yrd. Doç. Dr. Güzel, kanser vakalarının son yıllarda arttığını ve ülkemizde de artık kanser için yeni ilaç çalışmalarının yapılması gerektiğini vurguladı.
Alzheimer’a karşı Faz 2 çalışmaları biten yeni bir ilaçtan da bahseden Güzel, 300 hastada denenen ilacın yüzde 66 oranında hastalığı durdurucu, belirtilerini geciktirici etkilerinin gözlendiğini kaydetti. Güzel, “Bu ilaç demansa neden olan plakların oluşmasını engelliyor. 1800 kişide sürdürülecek Faz 3 çalışmalarında ise daha da olumlu sonuçlar vermesi bekleniyor” dedi.
“İnsanları tehdit eden hastalıklar değişti”
Dünyada 2 milyar kişinin fazla kilolu olduğunu ve tüm dünyanın bir obezite tehlikesi ile karşı karşıya olduğunu belirten Güzel, keşfinde ve geliştirilmesinde katkısının olduğu bir diyabet ilacı hakkında da bilgi verdi. Güzel, konuşmasında tüm dünyada giderek artan obeziteye bağlı sağlık sorunlarından ve insanlığı tehdit eden diğer hastalıklardan bahsetti. Geçmişle kıyaslandığında günümüzde insanları tehdit eden hastalıkların değiştiğini ifade eden Güzel, sözlerini şöyle sürdürdü:
“20. yüzyılda insanları akciğer, tüberküloz, ishal ve mide bağırsak bozuklukları tehdit ediyordu. Günümüzde ise obeziteden kaynaklanan pek çok sağlık sorunu, kalp hastalıkları, çeşitli kanserler ve beyin kanamaları tehdit etmektedir. Dolayısıyla kısa sürede geliştirilen yeni ilaçlara ihtiyaç var.”
EN
